خشم و اندوه عمومی مردم ترکیه از کشتار ماوی مرمره در سال ۲۰۱۰ پر سر و صدا بود و سال ۲۰۱۶ (تیرماه ۱۳۹۵) بلافاصله پس از اعلام رسانه ای «توافق ارتقا روابط» نیز ناگهان مردم ترکیه از خبر حمله تروریستی به «فرودگاه آتاتورک» استانبول تکان خوردند و به عزای عمومی نشستند. اگر چه هنوز هم ارتباط میان اعلام توافق دو کشور با حمله به فرودگاه روشن نیست اما ۵ ماه پس از آن مصادف با روز ورود سفیر اسرائیل به خاک ترکیه باز هم هیاهوی حمله تروریستی دیگری به «استادیوم بشیکتاش» استانبول افکار عمومی را متحیر کرد!

در روزی که رئیس جمهور اسرائیل ورود سفیر کشورش به ترکیه را یک عید خوانده بود که شایسته جشن گرفتن است، ملت ترکیه متاثر از شوک حمله تروریستی دیگری به ماتم نشسته بودند. (چهار ماه قبل از حمله به فرودگاه آتاتورک و نه ماه مانده به حوادث استادیوم بشیکتاش، خیابان «استقلال» استانبول هم صحنه حمله مرموز دیگری بود که بر اثر آن سه اسرائیلی کشته شدند)

به هر حال طی توافق ارتقا روابط، اسرائیل عذرخواهی کرد و تعهد پرداخت غرامت به خانواده کشته شدگان کشتی ماوی مرمره را پذیرفت. از سوی مقابل نیز دادستان استانبول اعلام کرد پرونده بازداشت ۴ نظامی اسرائیلی (از جمله فرمانده ستاد کل ارتش اسرائیل) مختومه شده است! روابط این دو کشور که با قراردادهای اقتصادی نگاهبانی شده بارها بر اثر جنگ لفظی طرفین با فراز و فرودها مواجه شده اما به قطع کامل روابط سیاسی نرسیده است. بالاخره تمرکز حساسیت آنکارا به "تهدید شبه نظامیان کرد" پرونده روابط را به فصل جدیدی رساند وقتی اسرائیل گستاخ علی رغم همه مخالفت ها و حتی هشدار صریح ترکیه یک تنه از همه پرسی تجزیه کردستان عراق پشتیبانی کرد. (شاید انگیزه اصلی اردوغان از احیای روابط سطح بالا با اسرائیل هم مهار دخالت اسرائیل و کم کردن موانع عملیات سرکوب شبه نظامیان کرد بود.)

در واکنش جبرانی به دخالت های بی شرمانه اسرائیلی ها، اظهارات اردوغان علیه اسرائیل نیز بی پروا تر شد و با وقوع هر حادثه میان اسرائیلی ها و فلسطینیان این اردوغان بوده که توجهات عمومی را به لفاظی اش علیه اسرائیل جلب کرده است. البته واکنش اردوغان به اقدامات اسرائیل محدود به لفاظی در محضر ملت نبوده و در فرصت ریاست دوره ای ترکیه بر سازمان کنفرانس اسلامی با ابتکار اردوغان دو نشست اضطراری در واکنش به تغییر وضعیت قدس و کشته شدن ده ها فلسطینی بی دفاع برگزار شده است. بدین وسیله اردوغان که سودای احیای شکلی از عثمانی گری و رهبری دول اسلامی را هم در سر می پروراند، پرچمداری مهیج ترین مواضع تبلیغاتی علیه اسرائیل را نیز در میان سران کشورهای اسلامی بر عهده گرفته است.

اما از بعد امنیت داخلی، اردوغان اکنون ضمن تروریستی خواندن دولت اسرائیل و دعوت دول اسلامی به مقابله جدی با «دشمنان مسلمین»، حسابگرانه در پی دستاویزی موثر جهت اعتبار زدایی بیشتر از گروه های مسلح کردی است. برجسته کردن قباحت پشتیبانی بی پرده «اسرائیل تروریست و جنایتکار» از «تجزیه کردی» در چشم افکار عمومی می تواند مشروعیت استقلال خواهی کردها را بیش از پیش تضعیف کند به وجهی که حتی فعال شدن تبلیغات دولتی بر خطر این روابط آشکار نیز ضرورت چندانی نداشته باشد!

اردوغان در آستانه انتخابات تاریخ ساز ریاست جمهوری ترکیه، بار دیگر قوای مسلح کشور را به ماموریت خارجی برای مقابله با شبه نظامیان کرد فرستاده است و خبرسازی این عملیات را به عنوان سرمایه ای ارزشمند بر می شمرد تا بر اساس آن در قامت "مسلمانی غیور و وطن پرست" به رقابت های انتخاباتی وارد شود!

غیر قابل چشم پوشی است که افکار عمومی ترکیه با اسرائیل ستیزی همدلی نشان می دهد آنچنان که حتی آتاتورکیست ها (حزب اصلی اپوزیسیون) در واکنش به جنایات اسرائیل علیه فلسطینیان مسلمان بیانیه صادر می کنند. حزب «جمهوریخواه خلق» فراتر از صدور بیانیه پیشنهاد قطع کامل روابط ترکیه با اسرائیل را مطرح کرد تا شاید ضمن آزمودن صداقت اردوغان، توجه عمومی را نیز به خود جلب کند. سرانجام یاران پارلمانی اردوغان با ناکام گذاشتن این ترفند اجازه ندادند ابتکار عمل "بازی با اسرائیل ستیزی" و امتیازات آن از انحصار «عدالت و توسعه» خارج شود! اردوغان که حتی پس از اخذ شدیدترین محکومیت های بین المللی علیه اسرائیل در ماجرای ماوی مرمره اقدام به قطع روابط نکرده بود اکنون نیز در آستانه انتخاباتی سرنوشت ساز به استقبال ریسک یک منازعه پیچیده و حساس (که افکار عمومی به جزییات آن توجه دارند) نرفت و به چینش میدان رقابت سیاسی از سوی دیگران فرصت نداد. از سوی مقابل اسرائیل هم در پاسخ به مدیریت اردوغان پیش نویس محکومیت قتل عام ارامنه به دست عثمانی را از مسیر تصویب و رسمیت خارج کرد!

اردوغان وعده داده که پس از انتخابات روابط کشورش با اسرائیل را بازنگری خواهد کرد. به هر حال همچنان جنگ لفظی مقامات دو کشور جریان دارد و باز هم سفرا در محل ماموریت خود حاضر نیستند اما همواره باید چگونگی بهره برداری جدید اردوغان از اداره این تقابل را رصد کرد.

(دستاوردهای امنیتی و سیاسی راهبرد اسرائیل ستیزی ایران قابل قیاس با آثار این رونوشت های تاکتیکی و منفعت جویانه نیست)

منبع:گروه تعاملی الف